Ο «Τούρκος»

Ο Κασπάροφ είχε παλιότερα υπαινιχθεί και ανθρώπινη παρέμβαση πίσω από ορισμένες εκπληκτικές κινήσεις του μηχανήματος. Τώρα αποφεύγει να το επαναλάβει ακριβώς. Ίσως και διότι θα ήταν πολύ διασκεδαστική για μας αλλά και πολύ μειωτική για το πρόσωπό του η σκέψη ότι ο κορυφαίος στον κόσμο σκακιστής έπεσε θύμα του ίδιου φtηνού κόλπου που χρησιμοποιούσαν τον 18ο και τον 19ο αιώνα κάποιοι επιτήδειοι. Πράγματι, αξίζει να «γυρίσουμε» για λίγο στο 1769, όταν δηλαδή κατασκευάστηκε το πρώτο «αυτόματο», μια μηχανή που έπαιζε σκάκι και κέρδιζε πάντα, ενώ απαντούσε και σε ερωτήσεις δείχνοντας γράμματα σε έναν πίνακα. Λεγόταν και «Τούρκος» επειδή είχε τη μορφή ενός ανθρώπου μεγαλόσωμου, ντυμένου με τουρκική φορεσιά. Γύρισε τον κόσμο, αντιμετώπισε και διασημότητες όπως ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ο Ναπολέων Βοναπάρτης και ο Έντγκαρ Άλαν Πόε, κανείς όμως δεν φαίνεται να σκέφθηκε ότι μέσα κρυβόταν ένας ισχυρός σκακιστής. Ίσως ούτε και εκείνος που πυροβόλησε το μηχάνημα από τα νεύρα του, τραυματίζοντας στον ώμο τον σκακιστή που κρυβόταν μέσα. Όταν η εξέλιξη της τεχνολογίας το επέτρεψε, γύρω στο 1880, κατασκευάστηκε ο Μephisto του οποίου ο χειρισμός γινόταν από διπλανό δωμάτιο.Μπορεί να την έπαθε έτσι, σαν ατζαμής, ο κορυφαίος σκακιστής στον κόσμο; Μάλλον απίθανο φαίνεται. Το βέβαιο είναι ότι η εταιρεία κατασκευής δεν έχει σταματήσει να δρέπει τους καρπούς αυτής της νίκης. Πριν από δύο εβδομάδες ακούσαμε την είδηση ότι κατασκεύασε έναν προσομοιωτή πυρηνικών εκρήξεων που μάλλον πρόκειται να πουλήσει στην αμερικανική κυβέρνηση. «Ο υπολογιστής που τον υποστηρίζει είναι 100 φορές ισχυρότερος από εκείνον που κέρδισε τον Κασπάροφ», έλεγε κάποιος εκπρόσωπός της. Βέβαια τούτο το παιχνίδι με τα νούμερα καταντάει εφιαλτικό. Το λέει, με τον τρόπο του στα «Πρόσωπα» και ο Γκάρι Κασπάροφ: «Αυτό το πράγμα με την αύξηση της ισχύος των υπολογιστών είναι μια ιστορία που δεν τελειώνει. Όμως τώρα πια δεν αυξάνει η ισχύς αυτή κάθετα. Η μεγάλη αύξηση έγινε από το 1995 μέχρι το 1999. Διότι το να πας από τα 100 στα 600 ΜΗ είναι, πράγματι, κάτι σημαντικό. Από τα 600 στα 1.000 όμως μετράει λιγότερο».Σύμφωνα με τον 38χρονο Ρώσο από το Μπακού, «ο Deep Βlue δεν έχει να κάνει σε τίποτα με την τεχνητή νοημοσύνη. Ακριβέστερα ήταν ένα ατύχημα στην ιστορία της τεχνητής νοημοσύνης. Διότι κάτι που δεν ξέρεις πώς λειτουργεί δεν μπορείς να το ταξινομήσεις. Αλλά η γνώμη μου δεν μπόρεσε να ακουστεί λόγω του θορύβου που έκανε η διαφήμιση της ΙΒΜ στην τηλεόραση». Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Κασπάροφ αρνείται την αξία των υπολογιστών. Αντίθετα, υποστηρίζει ότι «άλλαξαν το σκάκι με την έννοια ότι κανένας κορυφαίος σκακιστής δεν μπορεί να προετοιμάζεται πια χωρίς υπολογιστή». Και καταλήγει: «Οι υπολογιστές άλλαξαν δραματικά το σκάκι, όχι όμως στο αγωνιστικό του μέρος». Η αλήθεια της διαπίστωσής του μένει να αποδειχθεί. Τον άλλο μήνα, ο πρώτος άνθρωπος που κατάφερε έπειτα από 15 και πλέον χρόνια κυριαρχίας του Κασπάροφ να τον κερδίσει σε ματς, ο 25χρονος Ρώσος Βλάντιμιρ Κράμνικ, θα τεθεί και αυτός αντιμέτωπος με έναν υπολογιστή. Μόνο που εδώ δεν θα έχει ενώπιόν του μία άγνωστη hardware κατασκευή, αλλά ένα πολύ γνωστό (και πολύ ισχυρό) πρόγραμμα για ΡC τους προσωπικούς δηλαδή υπολογιστές που χρησιμοποιούμε όλοι μας. Παρ' όλο που τα προγράμματα αυτά έχουν ισχυροποιηθεί πολύ, δεν φαίνονται ακόμα ικανά να απειλήσουν έναν παίκτη της αξίας του Κράμνικ. Αν βέβαια αποδειχτεί ότι ο νεαρός... ξύπνησε εγκαίρως. Διότι σε πρόσφατη συνέντευξή του είπε: «Πρέπει να παραδεχτώ ότι η συνέντευξη Τύπου του Λονδίνου αποτέλεσε μια μεγάλη έκπληξη για μένα το ματς εναντίον του υπολογιστή συγκεντρώνει, αληθινά, μεγάλο ενδιαφέρον. Υπήρχαν πολλοί δημοσιογράφοι εφημερίδων και τηλεοπτικών καναλιών. Ίσως περισσότεροι και από τη συνέντευξη Τύπου για το ματς με τον Κασπάροφ. Ένας πολύ δυνατός αντίπαλος φαίνεται να βρίσκεται ενώπιόν μου. Αρχίζω σοβαρή προετοιμασία».Ελπίζουμε και εμείς να έχει ξεκινήσει σοβαρή προετοιμασία, διαφορετικά οι σκακιστές θα βρεθούν στη δυσάρεστη θέση να υποστηρίζουν το πνευματικό άθλημα με επιχειρήματα του τύπου: «οι κατοστάρηδες συνεχίζουν να τρέχουν παρά την ύπαρξη της Φεράρι και οι αρσιβαρίστες να σηκώνουν βάρη παρά την ύπαρξη της μπουλντόζας».

Σε παλαιότερη συνάντησή μας ο Γκάρι Κασπάροφ είχε υποστηρίξει ότι υπάρχουν και κορυφαίοι σκακιστές που τους θεωρεί περίπου ανόητους! Τώρα που και οι υπολογιστές έχουν γίνει καλοί «σκακιστές», δεν μπορούσαμε να μην του ξαναζητήσουμε ένα σχόλιο ως προς τη σχέση νοημοσύνης και σκακιού: «Είναι μια γενική εντύπωση που έχω. Μπορεί να το θέσει όμως κανείς και ανάποδα. Είναι απαραίτητη η εξυπνάδα; Η απάντηση είναι όχι. Γνωρίζω αρκετούς συναδέλφους αυτή τη φορά ας μην πούμε ονόματα που δεν διαβάζουν τίποτα, δεν πηγαίνουν πουθενά να παρακολουθήσουν κάτι άλλο εκτός σκακιού. Να λοιπόν που για να είσαι ένας μεγάλος σκακιστής δεν χρειάζεται να είσαι διανοούμενος ούτε έξυπνος. Αλλά μπορεί πάλι τα δικά μου στάνταρτ νοημοσύνης να είναι πολύ υψηλά!».

Μάτς Κασπάροβ-Κράμνικ για τον παγκόσμιο τίτλο το 2000.

«Γιατί έχασα»

Ο Κράμνικ πάντως δεν περιλαμβάνεται στους ανόητους. Μπορεί να μην είναι ακριβώς διανοούμενος σπανίζουν πια οι άνθρωποι με υψηλή εξειδίκευση που έχουν και γερή γενική παιδεία εντούτοις είναι άνθρωπος με σοβαρότητα και ωριμότητα. Και όσον αφορά στη μάχη που θα δώσει με τον υπολογιστή, έχει ένα ήπιο στυλ παιχνιδιού με το οποίο τα κομπιούτερ αντιμετωπίζονται καλύτερα. Ο Γκάρι τον σέβεται αλλά και τον προκαλεί: «Όταν ο Κράμνικ με κέρδισε στο Λονδίνο εγώ ήμουν σιωπηλός και εκείνος μιλούσε. Και είχε δίκιο να μιλάει. Τώρα συνεχίζει να μιλάει αλλά δεν ξέρω γιατί!». Και το εξηγεί: «Είμαι ο τελευταίος που θα του στερήσει το δικαίωμα να χαρεί μία τόσο μεγάλη νίκη. Άλλωστε ήταν καλύτερα προετοιμασμένος και με υποχρέωσε να εισέλθω σε ένα σκακιστικό πεδίο που δεν μου ταιριάζει. Πρέπει δε να παραδεχτώ ότι έκανε πολύ καλή δουλειά. Η προσέγγισή του στα ανοίγματα και το μέσον της παρτίδας αποδείχτηκε ανώτερη. Ήταν όμως μια νίκη της πολιτικής της συγκράτησης. Μετά το ματς του Λονδίνου παίξαμε δύο ακόμη παρτίδες στις οποίες η τακτική του δεν του "βγήκε". Απέδειξα επίσης και σε άλλους αγώνες μετά την ήττα του Λονδίνου, ότι η σκακιστική μου ισχύς δεν μειώθηκε. Ο Κράμνικ λοιπόν πρέπει να παίξει επαναληπτικό αγώνα εναντίον μου αν θέλει να αποδείξει ότι η νίκη του δεν ήταν συμπτωματική. Ένα τέτοιο ματς θα ήταν σημαντικό και για την πρόοδο του σκακιού. Διότι η αλήθεια στο σκάκι ανακαλύπτεται μόνο όταν συγκρούονται διαφορετικά στυλ. Όταν έρχονται αντιμέτωπες δύο διαφορετικές σκακιστικές προσωπικότητες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση και αφού είναι πλέον γνωστό το στυλ του Κράμνικ, θα είναι πολύ ενδιαφέρον να δει κανείς αν ο τρόπος αυτός παιχνιδιού θα αποδειχθεί ανώτερος από εκείνον του Γκάρι Κασπάροφ. Ένα τέτοιο ματς θα έχει πιθανότατα τις ίδιες επιπτώσεις στο σκάκι που είχαν τα δικά μου ματς με τον Κάρποφ τη δεκαετία του '80. Μόνο που εκεί υπήρχε μία διαφορά. Στο πρώτο ματς με τον Κάρποφ στην αρχή έχανα. Επειδή όμως για να κερδίσει κάποιος το ματς έπρεπε να πετύχει ένα συγκεκριμένο αριθμό νικών άρα δεν μετρούσαν οι ισοπαλίες , είχα τον χρόνο, στη διάρκεια του ματς, να μελετήσω τον τρόπο παιχνιδιού του Κάρποφ. Εδώ υπήρχε το όριο των 16 παρτίδων συνολικά και δεν είχα αντίστοιχη δυνατότητα».

Ο Γκάρι προβαίνει και σε μία εκτίμηση του τι συμβαίνει σήμερα, από άποψη δυναμικότητας, στο παγκόσμιο σκάκι: «Υπάρχει μία ανακατάταξη δυνάμεων σήμερα. Θεωρώ ότι συνεχίζω να είμαι νούμερο 1, με τον Κράμνικ κοντά. Νο 3 είναι ο Ανάντ αλλά σε αρκετή απόσταση, και μετά ακολουθεί ομάδα ισοδυνάμων παικτών». Στα επιχειρήματά του αυτά τον βοηθάει και η επίσημη κατάταξη υπάρχει μια βαθμολογία των παικτών (Elo) ανάλογη με εκείνη που υπάρχει στο τένις. Στη λίστα αυτή ο Κασπάροφ συνεχίζει να είναι νούμερο 1 καθώς η παλιότερη βαθμολογική του διαφορά από τον δεύτερο ήταν χαώδης.

Ο Γκάρι Κασπάροφ είναι ένας άνθρωπος αρκετά γοητευτικός και εμφανισιακά, όπως αρκετές γυναίκες υποστηρίζουν. Από κοντά είναι λιγότερο άγριος από ό,τι δείχνουν συνήθως οι φωτογραφίες. Άλλωστε ο φακός επιλέγει στιγμές έντασης στη διάρκεια των οποίων ο Αρμενοεβραίος στην καταγωγή σκακιστής, παρουσιάζει μια ευρεία γκάμα συσπάσεων του προσώπου. Είναι αποφασιστικός, αεικίνητος και μπορεί να μιλάει την ώρα του φαγητού επί ώρες, εξουθενώνοντας τους συνδαιτυμόνες του. Φυσικά έχει άποψη για όλα δεν θα ξεχάσουμε ένα παλιότερο λογύδριό του στην Κέρκυρα για την υπόθεση του Ο. Τζέι Σίμσον στις ΗΠΑ. Αλλά δεν είναι διανοούμενος ούτε αυτός, τουλάχιστον με την έννοια που δίναμε κάποτε στον όρο αυτό. Ξεχωρίζει πάντως από τους περισσότερους συναδέλφους του. Σήμερα, στα 38 του χρόνια, διατηρεί ακόμη κάτι από το φονικό βλέμμα που τον έκανε παγκόσμιο πρωταθλητή στα 22 του. Είναι πάντα ικανός να κατασπαράξει τον πρώτο αντίπαλο που θα βρεθεί μπροστά του έπειτα από ήττα, κάτι που αποτελεί γνώρισμα μόνο των πρωταθλητών. Διαθέτει παρρησία ό,τι τον ενοχλεί το λέει ανεξάρτητα από το ποιον μπορεί πλήξουν τα βέλη του, ενώ έχει και μια απολύτως επαγγελματική συμπεριφορά. Πληρώνεται σχεδόν για όλες του τις δραστηριότητες και μάλιστα ακριβά, διότι αυτό το θεωρεί ένδειξη σεβασμού απέναντι στο κύρος του παγκόσμιου πρωταθλητή.

«Δεν έχουμε αυτά που ονειρευτήκαμε»

ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΑΓΧΟΣ ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΣΚΑΚΙ ΠΑΡΑ ΝΑ ΣΤΡΕΣΑΡΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΤΗΛΕΚΟΝΤΡΟΛ

Μία από τις κυριότερες εξωαγωνιστικές δραστηριότητες του Γκάρι Κασπάροφ έχει να κάνει με τη διάδοση του σκακιού στα σχολεία. Ο ίδιος μας εξηγεί το γιατί:

«Πιστεύω ακράδαντα ότι το σκάκι πρέπει να αποτελεί μέρος του σχολικού προγράμματος. Καταβάλλω μεγάλες προσπάθειες για να προωθήσω το σκάκι στα σχολεία σε όλο τον κόσμο. Σε πολλά σημεία του πλανήτη το σκάκι διδάσκεται ήδη με διάφορες μορφές. Και είναι σαφές ότι οι τάξεις που διδάσκονται σκάκι έχουν καλύτερες επιδόσεις από εκείνες που δεν το διδάσκονται. Τώρα μάλιστα που υπάρχει το Ίντερνετ είναι εύκολο να διανεμηθεί η ύλη και να δίδονται οι οδηγίες του δασκάλου. Πάντα δηλώνω εθελοντής σε αυτή την υπόθεση. Και παίρνω πρωτοβουλίες σε όλο τον κόσμο συγκεντρώνοντας χρήματα και πιέζοντας να περιληφθεί το σκάκι στο ωρολόγιο πρόγραμμα, ελπίζοντας ότι αυτό θα αποτελέσει μέρος της σκακιστικής κληρονομιάς που θα αφήσει ο Γκάρι Κασπάροφ».

Διατυπώνουμε στο σημείο αυτό την ένσταση ότι το σκάκι δεν έχει μόνο ωφέλιμες πλευρές. Υπάρχουν και παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη, όπως το γεγονός ότι είναι ένα από τα αθλήματα που παράγουν πολύ μεγάλο στρες ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται να αφιερώσει κανείς πολύ χρόνο τόσο για την εκμάθηση όσο και για τη συμμετοχή σε αγώνες. Κάτι που τα σημερινά παιδιά δυσκολεύονται να πράξουν και, αν το κάνουν, αυτό θα έχει συνέπειες σε άλλες τους δραστηριότητες. Ο Γκάρι Κασπάροφ αντιτάσσει: «Το 99,9% των παιδιών που θα διδαχθούν το σκάκι στο σχολείο δεν θα παίξουν ποτέ σε επαγγελματικά τουρνουά. Οπότε δεν εκτίθενται σε κίνδυνο! Ούτε σε σχέση με την επαγγελματική τους ζωή. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα περισσότερα παιδιά σήμερα είναι μπροστά σε έναν υπολογιστή και παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια. Είναι καλύτερο νομίζω να παίζουν τα παιδιά σκάκι παρά διάφορα παρανοϊκά παιχνίδια. Είναι καλύτερο να έχουν άγχος παίζοντας σκάκι παρά να στρεσάρονται παίζοντας ''Space Ιnvaders''. Παίζοντας λίγο σκάκι στο σχολείο τα παιδιά θα βοηθήσουν τη λογική τους συγκρότηση, την απόκτηση αυτοπειθαρχίας, ενώ θα μάθουν να έχουν αίσθηση ευθύνης. Διότι στο σκάκι δεν μπορείς να κατηγορήσεις κάποιον άλλο για την ήττα σου. Κάνεις μια καλή κίνηση, κερδίζεις, κάνεις μια κακή κίνηση, χάνεις».